Brudet eo mare an Dispac’h evit an trubuilhoù degaset d’ar veleien na felle ket sentiñ ouzh ar renad nevez. Ret e oa bezañ intru evit chom, hag ar reoù all a ranke mont da guzh pe neuze kemer penn an hent, anez bezañ berraet. Unan anezhe, Alan Dumoulin eus Lanveog a divizas mont, n’eo ket da Jerzenez evel kalz eus e gamaraded, met da Braha, kêrbenn Bohemia. N’en devoa ket graet an traoù war hanter ! Petra zo kaoz avat en devoa divizet mont ken pell all ? N’ouzon ket ha n’on ket sur zo tud o...

« En penn-kentañ e oan bet lakaet en gaou gant an iliz-veur-se, pennoberenn a skañvder, esa diboell sevel gant greunvaen un uhelvennad dic’hallus. Abalamour d’an eurvezhioù hir am boa tremenet enni e oa deuet din an dic’houested pleustrel da vat. An diac’hinad (paradoks, mard eo gwell ganeoc’h) adeiladourel-se en deus graet diouzhin un den sorc’hennus, diskibl da Dual, da Ildud ha da Gadog, en ur c’hantved n’eus mui tamm talvoudegezh gant kelennadurezh ar sent-hont.

En dez all e oan o klask lakaat urzh en un toullad levrioù, kazetennoù ha paperoù peñseet en stumm ur berniad brall-divrall en penn all ma levraoueg, salokras. Ha lakaat urzh n’eo ket klenkañ, ha klenkañ n’eo ket  renkañ. Sebezh o kavout ul levr bennak na oan ket o c’hortoz gwelet anezhañ. Ma, hennezh zo ganin ? Ankouaat a reer. Ha chom da dreiñ anezhañ, biz ouzh teod d’e c’hlebiañ hag ar memes biz ouzh korn ar pajennoù dianav d’o dreiñ aezet. Pajennadoù o kinnig sebedennoù pinvik.

« Marzhus, koulskoude, e oa ar peniti ma oa ennañ. Da lâret eo, seizh gwezh ugent kant bazh lugernus paramantet gant kig-sall kozh hag en beg pep bazh ar memes tra en lec’h flemmoù. Da lâret eo, bezañ e oa bloneg fritet, un teuzer, diwar un hoc’h graet skruitur vat gantañ, kement-se da vezañ pare da lañsañ an emgann a-enep Meuriadoù an Amann hag ar Fourmaj, a oa staliet war c’hlann al Lenn Laezh-Livrizh, o vrezeliañ a-enep ar Mezeg-Sorser. Bezañ e oa ur gael soav, ma oa he fotailh graet gant...

« Neb a dastum noz Gouel Yann louzoù, ha traoù all o lâret orezonoù, pe konjurasionoù, ne vern petore reoù, evit ober ur pec’hed bennak pe ober tra all a bec’h marvelamant. Ivez neb a glask en noz-se an aourc’heotenn, ha had raden a bec’h marvelamant, hac a zo trompet bras gant an Diaoul a ro dezhe an dra -se da grediñ, na dleer ket o absolvañ ma ne fell ket dezhe leskiñ en prezañs ar C’hofesour al levrioù ha skridoù a gelenn an dra-se. »

Mouezhioù brezhoneg o sevel. Mouezhioù brezhoneg merc’hed o sevel. En o zouez zo unan na c’haller dizioueriñ. Hini Nolwenn Korbell. Ur vouezh hag he deus kemeret intrudu da gomz evidomp-holl... merc’hed ha... paotred.

Fleurenn, Pechar, Koantig, Ruañ (abalamour d’he liv), ar Vuoc’h Du, Bretonne, Rozet (Rosette er skrid), d’ar c’houlz-se, a oa priñsezed doujet ha karet ar c’hraou saout er Gêrveur, entre bourk Trogeri hag aot ar Yeodi, nepell diouzh Santez-Anna. Ne vêr ket pell diouzh maner brudet Gêrañdraou, maner koshañ ar vro, hervez kont. E vêr en Treger Vihan, entre Yeodi ha Trev, tost da Bouldouran... ha nepell diouzh ar Roc’h ! Kerroc’h da lârezh Roc’hiz !

Tonnoù, gwagennoù, houlennoù, tarzhoù, goafoù, koummoù ha moarvat koleoù, bernioù, rolladennoù, taolioù pe washoc’h ! Pinvidik-mor...

Entre 1555 ha 1575 zo bet kizellet un enskrivadur brezhoneg en diavaez da vered Ploubêr ha se gant lizherenn gotek stummet kaer. Un enskrivadur war vein a c’haller lenn herie an dez hep lakaat lunedoù war beg e fri, nemet e vije berr-berr e weled !

Tri mil boulc’hurun ! Morlaeron Meurlarjez ! Pennoù-chatal ! Morbreizherien gwelien ! Tri mil boulc’hurun an tri mil diaoul ruz kornek ha lostek ! Bajaneg ! Beulke ! Anduilhenn ! Azen kornek ! Babouzeg ! Laer-e-voued ! Istrogell ! Buzore ! Kampinod ! Lochore ! Genaoueg ! Lonk-e-sizhun ! Troc’her-buzhug ! Penton ! Krener ! Tudaj ! Marmouzien ! Frioù-mic’hi ! Seier-laou ! Lamponed vil ! Viltañsoù ! Tri mil luc’hedenn gamm ! Beulkeed-touet ! Labaskenned ! Boulzouble ! Fri-lous ! Pav-kaol !...