Kronikennoù Herve Bihan en Trevoù

Kreouichenn Yann ar Feunteun he devoa sachet ma evezh evel hini ma c’hamaraded pa oamp en em gavet er c’holaj bihan. Ret mat studiañ e fablennoù : sebedennet e oamp gant ar gwisakd blev a-fuilh, met kribet mat a veze gwelet war e benn. Ur skeudenn pe ur poltred bennak anezhañ a gaved war bajenn gentañ e levr fablennoù (ma skouerenn a oa bet prenet din e stal Morev Landreger !)...

« Breizh douar ar sent kozh » eme himn ar Vretoned. Ya, un toullad sent ha sentezed zo en Breizh ! Lod brudet mat, evel Erwan, Herve, Kaourintin, Gweltaz ha me oar. Met kalz niverusoc’h ar sent n’int ket brudet dre holl, pan ne vije ur chapel, ur fantan ha gwelloc’h ur pardon bennaket da derc’hel soñj dioute ..!"

Randoniñ a reer abaoe pell zo o lâret eo ar C’hatolikon ar geriadur brezhoneg moullet koshañ, met ivez ar geriadur galleg moullet koshañ. Marteze ! Kompliketoc’h evit se eo, moarvat !

« Ne gavan tamm ebet plijus gwelout kleuzioù va Bro / - Framm ha stern ar Broioù Kelt, - / Razhet didruez ha diskiant », a skrive Añjela Duval e 1967.  Herie an dez e skrivfe kemend-all, marteze gant un tamm spi bennak en he gerioù ?

Souezhet e vo lod gant an titl roet d’ar gronikenn-mañ !Amañ zo anv eus hengounioù pobl a-gozh etre an daou du eus Mor-Breizh. Hon hendadoù a grede, betek n’eus ket keit all c’hoazh, e oa buhezioù war buhezioù pe c’hoazh ganedigezhioù goude ganedigezhioù ! Un tamm displegañ memes tra : en un nebeud skridoù kozh, e Kembre, e kaver tud bet o cheñch stumm dre ma oant tud bet tapet perzhioù hud, e mod pe vod. E Breizh eo er c’hontadennoù e kaver seurt reoù, ur wezh c’hoazh.

E-touez al loened, hag e-touez ar pesked zo unan a vez doujet muioc’h evit ar reoù all : an eog. Sebezus an doujañs zo evitañ. Sebezus hag anat, koulskoude. Hervez ar Gelted kozh e oa an eog (ar somon evit lod) unan eus loened koshañ ar bed, asambles gant ar vran...

Aodoù Treger. Mil brudet aod ar vein ruz tro-dro da Berroz. Un aod evit ar c’hartennoù-post, un aod aloubet gant kenkizoù a-bep seurt, pe penaos e vez adimplijet tiez bihan an dud vunut a-wezhall. Daoust da se e talc’h mogidell ar vemor da sevel druz. Ur vemor sevenadurel, lennegel, na weler ket,na glever ket ?

« Ya, Chêl, ar pez divergont a igreker koz... Goût a oar miñsonardi gant i glank ?... Diori e vorn d’ober caymanded ganimp ! N’eus nemet tunodou miñson gant i jes. Ret eo e vefe remenet i jes bua Kanbre, pe a nefe bet eun tok pilon ; nemet aet a vefe i jes dinann palhplun dê Lañsogne, da gargañ penton i jes a zousilh-tan pe a Woad-ouc’h..."

A-bell zo zo bet lavaredoù (dictons) diwar-benn al loened, pe e vefent gouez pe e vefent eus ar menaj. Lod zo o tiskouez petra eo al loened, met lod all, niverus mat a diskouez petra eo... an dud !

Gwerz ha karantez drouk a vo en taol-mañ, gant ur werz savet kalz war-lerc’h ar reoù dastumet hamiret e levrioù pe e mediaouegoù zo (evel reoù Dastum). Unan eus perzhioù ar gwerzioù zo diskouezdarvoudoù bet, echuet fall peurliesañ. En dastumadennoù gant Kervarker pe an Uhel e vez anv eusmuntroù, eus merc’hed gwallet ha labezet...