Blog - Category: No name

Meavenn
Fant Rozeg / Françoise Rozec (Brest-Sant-Mark 1911 – Plegastell 2001)

pezh-c'hoari

Marv er gêr

Emeur e ti un den-a-vor e Bro-Leon. Marv eo eizh deiz 'zo. Emañ an intañvez, Liz, oc'h evañ kafe gant c'hoar an hini marv, Chann, a zo plac'h yaouank kozh, ha kemenerez eus he micher. Emaint er sal vras en traoñ, e-touez an arrebeuri eus ar vro hag an holl draoù a vro estren bet degaset gwechall gant an hini marv. A bep seurt ez eus, armoù dreist-holl, ha pennoù koad du renket ingal war ar mogerioù. An noz a zo deuet, koan a zo bet debret. Pell 'zo dija he deus lavaret Chann e rankfe mont d'he gwele, er gambr war lein.

Chann - Nann, Liz, amzer 'zo. N'ouzon ket ha ma 'z oc'h graet eveldon, c'hwi ivez. N'on bet morse evit komz eus traoù sirius goude koan. Chom a reont war va c'halon ha ne c'heller ket kousket goude-se. N'oc'h ket skuizh, c'hwi? C'hoant am eus da vont da gousket, evit gwir...Ya, 'vat, ur banne kafe ho pije c'hoazh? Ne rankfen ket, sur... Ma vijen en ho lec'h e stlapfen an holl banneoù du-se e-barzh an tan. Dañjerus int. Dañjerus int, m'hel lavar deoc'h. Lavaret e vije o deus un dra bennak da lavaret.

Liz - N'int ket bev, Chann. Kemerit un tamm sukr. Petra o dije da lavaret?

Chann - Evel m'o dije gwelet un dra bennak en ti-mañ.

Liz - Meur a dra o deus gwelet... Ho preur a naetae anezho bep Gwener. Ha marv eo d'ur Gwener ivez.

Chann - Ganet d'ur Gwener, marv d'ur Gwener. Pep hini a gav din en deus un devezh dezhañ e-unan e-giz-se... hag ez eus devezhioù a gasaan me, al Lun, ar Merc'her, n'ouzon ket. N'eus ket un devezh hag a zo deoc'h? Nann? Souezhus e kavan ac'hanoc'h, Liz. Mestrez-skol oc'h chomet atav. Lavaret e vije emaoc'h e-touez tud hanter ziot hag hanter zrouk, evel bugale, ha neuze n'hoc'h eus fiziañs nemet ennoc'h... Sellit, sot on bet o kemer kafe ur wech all. Santout a ran va c'halon o piltrotat...

Liz -Skuizh ez oc'h, Chann. Labourat a rit un hanter re.

Chann - O, ne ran ket mui. Dres evel va breur e teuin da vezañ moarvat. Dec'h e selaouen ouzh va c'halon e-pad an noz. Mont a rae evel un treñ patatez diviet. Ne gleven nemeti en deñvalijenn, hag ar razhed...Gwechall Liz, en ti-mañ e oant dañserien dispar, ar razhed. Bremañ int labourerien. Ret e vije deoc'h kaout ur c'hazh pe kemer arsenik. N'hoc'h eus ket soñjet prenañ arsenik morse?

Liz - Nann, sur, perak?

Chann - Met evit ar razhed evel-just.

Liz - Me m'eus aon rak an holl loened.

Chann - E-giz ur gwir vestrez-skol, a lavaran deoc'h, e-giz ur plac'h savet e kêr... Atav ez eus bet razhed amañ. Karout a raen selaou outo e-pad an noz. Soñjet em eus em bugaleaj, a zo bet ken hir.

Liz - Ar bugaleaj a vez bepred re hir.

Chann -Marteze a-walc'h. Hag en ti-mañ e kreden klevet a-greiz-holl, hep soñjal, mouezh va mamm, mouezh va breur. Soñj hoc'h eus eus mouezh va mamm pa oa mezvez?

Liz - Met, Chann...

Chann - Gouzout a ran. Ne oa ket tomm deoc'h. Ur vamm-gaer a c'hell ober n'eus forzh petra. Marv eo avat. Marv eo va breur ivez...Ret eo da bep hini mervel a drugarez Doue. Ha ne vije ket lavaret pa weler an holl ardoù a ra an dud war-lerc'h o zud marv. Daoust hag ez omp graet da badout? Ma ! Petra fell deoc'h, ken iskis eo spered an den....
Pebezh sotoni... Ar marv da skouer, me zo sur e teu deoc'h e-giz ar c'housked pe ur bugel, d'an diaesañ. Ne vije ket diaes lazhañ unan bennak pa ouzer petra eo ar marv e gwirionez.

Liz - Met, Chann...

(Gwalarn, niv. 160, Kerzu 1943)

"Abadenn skignet d'ar 07.09.2020

Pennad-komz gant Magali Baron kaset da benn gant Tomaz Laquaine

Emgav gant tud Kuzul ar Brezhoneg a ginnig al levrioù nevez embannet gant an tier-embann brezhonek. Lakaet vo ar gaoz war TRI DEVEZH, un danevell gant Petros Markaris, troet diwar ar gresianeg gant Alan Botrel, hag embannet gant An Alarc'h. Un danevell o c'hoarvezout en Istanboul e Turkia er bloavezhioù 50 e-metoù ar gumuniezh c'hresian, da-geñver un darvoud istorel nebeut anavezet."

Annaig Renault
1946 Neuilly-sur-Seine - 2012 Roazhon

    Perak he doa bet ar c'hoant, en endervezh-se, da lenn ar c'hozh romant-mañ a oa bet dilezet abaoe kement a vloavezhioù war estajerennoù an armel-levrioù? He leziregezh, he flanedenn, he zaol-chañs? Parañ a reas he selloù war ur golo gwenn deuet da vezañ damvelen. Ne oa ket tu dezhi da c'houzout e vefe pajennoù all he defe da dreiñ. Tudennoù all da gejañ ganto, buhezioù ha lec'hioù all da zizoleiñ.
    Landreantiz a oa kouezhet warni, landreantiz eurzvezhioù flamm an hañv. Neizhiet en ur gador-vrec'h e skeud ar skavenn-wrac'h, e krogas da lenn. Tro-dro dezhi e klaske pep tra he distreiñ diouzh he levr : c'hwez an douar, frond pebr ken anavezet ar bleunioù tost dezhi, safron ur wenanenn. Buan-tre ne oa mui war evezh. Riklañ a reas ar romant diouzh he daouarn. Ne glaskas ket adkemet anerzhañ abalamour d'ar morzadur. Diskenn a reas he selloù betek ur gartenn-bost hag a oa kouezhet, ur gartenn bet lezet e-barzh gant ul lenner all da verkañ ur bajenn. Test disoñjet eus eurvezhioù tremenet. Lufr al luc'hskeudenn a zañse en heol war ar grouan.
    Ar ranellded a gasas anezhi da lenn ar pezh a oa skrivet war an tu gin : «Gant ma zeneridigezh evit an eurvezhioù boemus bevet ganeoc'h en Heidelberg. A. Müller». Al luc'hskeudenn a ziskoueze tiez kozh ha romantel er serr-noz.
    Eus piv da biv al linennoù-se? Dibosupl da zivinout. Mistr oa ar skritur ha dianav an den. Kouezhañ a reas, a-benn ar fin en ur c'housk skañv evel hini ur babaig.
    Mouezh he mamm he dihunas a-bell.
    « Ur banne te? »
    « Ya, gant plijadur. »
En he bizied e oa chomet ar gartenn.
    « Sell ouzh ar pezh 'm eus kavet. Ha prestet e oa bet al levr-mañ da unan bennak? »
Trubuilhet e seblantas ar respont.
    « Me 'garfe gouzout evit piv e oa bet skrivet. »

Evel-se e krog ar romant Dec'h zo re bell dija, Mouladurioù Hor Yezh, 2009.

Nathalie de Volz-Kerhoënt
Baden 1871 - An Oriant 1964

Sinañ a rae Gwenfrewi

An Naoned
En Nañned

Er roue a Frañs, Herri pear, a lein kastel Nañned a daulé ur sel tro ha tro dehon ar gerbén Duked Breiz hag e chomé bamet dirak gelloud Breiziz épad er Grennamzér. En un taul e laras d'er re e oe doh en héli :
“Duked Breiz ne oent ket kansorted distér anehé !”
Hiziù en dé, paud mat a Vretoned e ia d'én Nañned hag e drémen dré en hent-hoarn étal kastel hon Duked brudet, meit ped anehé é chonj én brinsed mat sé en des dihuenet, hor bro doh pep sort enebourion... Hui, Breiziz, brogarerion gredus, kerhet un dé benak de huélet er Gér-sé e zo houn ag en amzer ma oé Breiz ur vro galloudus ha digabestr.
Da getañ, sellet mat doh en Iliz-vamm e zou doh hou kortoz ar er voten ha d'en dias kastel an Hermin. En iliz getañ e oé saùet get sant Klér ar léh un templ pagan, él ma vezé kavet é pep léh en amzer ma oé er Romaned mistr ér vro. En iliz e oé deit de vout kaer ha pinùik biskoah kement aral, édan goard eskob sant felix. Arlerh é varù revinet hag intañnet e oé bet get el laeron-vor, hanùet Normanded.
Neoah en dervet kuéh roué Breiz Alan Barùek e ziredas hag arlerh un emgann start e voutas ér méz ag er vro er Normanded e déhas ar ou bageu trema ou bro e hrér hiziù en dé en Norvéj hag en Danemark anehé.
Ean e adsaùas en iliz diskaret hag e saùas ur hriùléh, hanùet kastel er Bouffay tost erhoalh aveit dihuen en iliz neué ha kêr en Nañned.
Epad er hantvléadeu arleh, pep eskob e lakas é boén d'hé hreskat hag é has ar gaerat muioh mui pepet betag hub amzér-ni. En iliz-vam e hellér guélet bé en Duk franséz  Eil hag é bried Margeit a Foix, kizellet get un dén a Gastel-Pol, brudet ar é vichér, Mikél Colomb. (...)
Rekis e vezé liés dihuen kér Nañned doh ardeu hun enebourion ; Duked breiz a saùas tro ha tro mangoérieu get tourieu hag ur hriùléh neùé. Heneh é kastel en Hermin e vé guélet hoah hiziù en dé. Kastel kaer meurbet mar des ha ken inourapl él kriùléhieu hun amzér-ni.
Eleih a dreu a bouiz vras é hanes Breiz e zo digoéhet ér hastél-sé : guélet en des déieu a zeverrans, a eurusted hag a leùiné, meit, siouah! Guélet en des eùé déieu lan a dristé hag a hlahar aveit hur bro karet.

Tennet eus “Er bleu keltiek, sorbienneu ha guerzenneu”, 1930, hag adskrivet er memes doare.

Jann Jouan a Gervenoael
1873-1956

En ur vro, tost d'hon hani-ni, eh eus koefoù ront àr hir, bras èl un delenn kistin pleget dre an hanter. Da betra e servij an tammig teod kazh-se àr lein ar penn? A-dra-sur nend eo ket evit parraat doc'h an heol eo. Tuchant ne chomo mui lec'h evit lakaat men ur spilhenn enne.
Klevet em eus lâret -ne ouian ket mard eo gwir- penaos gwezharall, er vro-sen ar c'hoefoù a oa ivez hir ha ledan èl dre-mañ; mes un deiz ur c'hleñved bras a gouezhas àr ar c'hizhier. Setu levenez vras e rouantelezh ar razhed. Holl em zastumont, ha bemdez e veze chervad gete. Mes emberr ar bevañs a vihanaas: debret o doa ar pezh a oa moaiand da chaokiñ. Ret-mat e oa bet dezhe enta esae kavet boued arall. Un noz, etre ma oa kousket an holl, un nebeud ag al loened-hont em dolpas er vro-se a gomzan deoc'h anezhi hag en em lakaas da grinat troenn ar c'hoefoù; rak, èl ma ouiit, troennoù ar c'hoefoù a vez ampezet hag ar razhed a blij bras an ampez dezhe. E welet o c'hoefoù dispennet, ar merc'hed-se, staget start doc'h o danvez, ne vennazont ket dispign ar gant evit o reneveziñ.
Neoazh, kentoc'h evit chom diskabell, int a zougas èl-se relegoù o c'hoefoù! Adal ar prantad-se, giz ar c'hoefoù krignet a chomas er vro.

Jeanne Jouan de Kervenoael. Sinañ a rae Guérénennig Breih.

Evit ar merc'hed, àr ar c'hoefoù, Dihunamb 8, C'hwevrer 1906.

Tennet diwar al levr Torkad, embannadurioù Al Lanv